Met een stokmaat tussen 130 en 150 cm zijn IJslandse paarden klein van stuk. De dieren zijn echter bijzonder krachtig en mogen zeker niet als pony's bestempeld worden. De meeste IJslandse paarden hebben naast stap, draf en galop nog één of twee extra gangen. Een IJslands paard kopen wordt vaak gedaan door mensen die een paard zoeken dat geschikt is voor het hele gezin. Vanwege zijn temperamentvolle karakter is het IJslandse paard echter niet ideaal voor hele jonge kinderen.
IJslandse paarden willen graag werken voor hun ruiter en zijn niet snel van de wijs te brengen. Een IJslands paard kopen is interessant voor mensen die een sober paard zoeken met een eerlijk en vriendelijk karakter. Nagenoeg ieder IJslands paard kan tölten en sommige paarden kunnen daarnaast ook in telgang lopen. Daarom worden IJslandse paarden onderverdeeld in vier- en vijfgangenpaarden. Onder het zadel komen het temperament en de werklust van de IJslandse paarden pas echt naar voren. Men noemt dit ook wel het ‘IJslands vuur’.
Het waren de Vikingen die aan het einde van de 9e eeuw de eerste paarden naar IJsland brachten. Deze dieren waren vooral afkomstig van de Schotse eilanden en Noorwegen. Alleen de sterkste paarden overleefden de barre omstandigheden op het eiland. Zo ontwikkelden het IJslandse paard zich uiteindelijk tot een oersterk paardenras dat door volwassenen bereden kan worden. Omdat er verder geen bloedvermenging plaatsvond, ontstond er een zuiver ras. Het IJslands paard is één van de weinige rassen dat niet veredeld is met Arabisch bloed. Tegenwoordig kan men ook een IJslands paard kopen in Europa en Noord-Amerika, maar lange tijd werd het ras uitsluitend op IJsland ingezet als lastdier en rijpaard. Ook werd hij ingespannen voor de kar en de slee gebruikt. Sinds 1882 geldt er in IJsland een invoerverbod voor paarden, wat ook van toepassing is op inheemse paarden die het eiland hebben verlaten. Een eenmaal uitgevoerd IJslands paard kan dus nooit meer terugkeren naar het eiland.
IJslandse paarden zijn gemakkelijk in de omgang, maar kunnen zich soms ook een beetje eigenwijs gedragen. Veel mensen zullen een IJslands paard kopen om recreatief te gebruiken. Het is immers heerlijk om op een gangenpaard lange buitenritten te maken zonder vermoeid te raken. In Nederland worden regelmatig groepsritten georganiseerd, waarbij het niet ongebruikelijk is dat men jonge paarden met de hand meeneemt. De tölt en telgang maken het rijden van een IJslands paard tot een uitdaging. De tölt is een gang zonder zweefmoment, waarbij er minstens één hoef de grond raakt. Deze gang wordt in langzaam en sneller tempo gereden en is voor de ruiter zeer comfortabel. Het paardenhoofd en de hals worden hierbij hoog gedragen. Goede tölters laten tevens een hoge knieactie zien. De telgang is een laterale gang die wel een zweefmoment kent en altijd op hoge snelheid wordt gereden. IJslandse paarden worden steeds vaker dressuurmatig gereden en zelfs gebruikt om een sprongetje mee te maken. IJslandse wedstrijden, waarbij de extra gangen centraal staan, worden ook buiten IJsland steeds vaker gehouden. Daarnaast is het veelzijdige ras ook geschikt voor vrijheidsdressuur of Natural Horsemanship.
Met hun weelderige manen en golvende staarten zien deze kleine krachtpatsers er zowel aaibaar als stoer uit. Zeker in de wintermaanden wanneer ze hun zware wintervacht hebben. Een IJslands paard kopen kan in verschillende vachtkleuren. Bruin, vos en zwart zijn de basiskleuren, maar ook bijzondere kleuren als zilverappel, isabel, valk en wildkleur komen veelvuldig voor bij dit ras. IJslandse paarden hebben een korte hals en een gedrongen lichaam met korte krachtig benen.
