Normaal gesproken heeft je paard een prachtig volle staart. Ineens wordt die staart dunner en dunner. Ook de manen lijken last te hebben van haaruitval. Het kan zomaar zijn dat je paard te maken heeft met de vervelende aandoening die we zomereczeem noemen. Wat is zomereczeem? Hoe herken je het en wat kun je er aan doen? Nog belangrijker, is het te voorkomen?
Wat is zomereczeem?
Zomereczeem wordt ook wel staart- en maneneczeem (SME) genoemd. Het is een voor paarden heel hinderlijke aandoening die met zeer veel jeuk gepaard gaat. Ook esthetisch gezien is het een storende aandoening. SME ontstaat als allergische reactie op een steek van de Culicoïdes Robertii mug, ook wel bekend als knut. Zomereczeem komt, zoals de naam al doet vermoeden, alleen in de zomer voor. Het is een aandoening die behoorlijk langdurig hinder geeft. De knut kan van het voorjaar tot ver in het najaar verschijnen en geeft met een steek heel wat ellende voor paard en ruiter. De knut gedijt het beste in een omgeving met bomen, struiken en water, terwijl ze liever niet op plaatsen met zon en wind zijn. Bij een steek blijft er speeksel en eiwitten achter, waarbij de allergische reactie vooral ontstaat door de eiwitten die knutten afscheiden. Belangrijk om te weten is dat niet ieder paard standaard deze allergische reactie krijgt op enkele steken van de knut. Sommige rassen reageren heftiger, zoals Friezen, fjorden, haflingers, IJslanders en Shetlanders. Ook kan het erfelijk belast zijn hoe allergisch er op enkele steken wordt gereageerd. Gemiddeld genomen zijn paarden ongeveer twee jaar, wanneer de eerste heftige reactie zich voordoet.
Wat zijn de symptomen?
De jeuk die ontstaat naar aanleiding van een steek van de knut is vreselijk. Paarden worden er gestoord van en doen er alles aan om er vanaf te komen. Zomereczeem wordt ook wel staart- en maneneczeem genoemd, omdat dat de plaats is waar de jeuk zich doorgaans manifesteert. Soms is er ook sprake van jeuk in de buikregio. Wanneer de weersomstandigheden goed zijn, kun je de eerste verschijnselen van SME al in maart merken. In het verre najaar en de winter komt de knut hier niet voor en dus is zomereczeem een seizoensgebonden aandoening. Omdat de jeuk zo ondraaglijk is, zal een paard alles in zijn buurt aangrijpen om tegen aan te schuren. Het gaat zelfs zo ver dat als er niets is om tegenaan te schuren, het paard zichzelf kan gaan bijten om de jeuk te onderdrukken. In een notendop zijn de symptomen van SME:
- Enorme jeuk
- Verdikte huid bij de staartwortel en manenkam
- Kale plekken en/of open wonden, soms ook bij de buik
- Staart en manen zijn afgebroken
- Paard schuurt overal tegenaan
Een diagnose stellen
Heeft je paard ernstige jeuk en schuurt het overal tegenaan? Het eerste dat je doet, is verschillende oorzaken van die hevige jeuk uitsluiten. Oorzaken van jeuk kunnen luizen, mijten en aarsmaden zijn. Weet je zeker dat je paard hier geen last van heeft? Dan is SME het volgende waar je aan denkt. In theorie hoef je niet je paard in allerijl in de trailer te doen om ermee naar de dierenarts te rijden. Er is namelijk geen standaard onderzoek wat een SME kan vaststellen of uitsluiten. Een dierenarts zal de diagnose SME geven op basis van symptomenbeeld en de typische anamnese. Wel kan het voor de juiste diagnose dan toch nodig zijn dat de dierenarts je paard ziet. Als de aandoening SME is gegeven, zal het ieder jaar terugkeren met alle vervelende gevolgen van dien, voor het paard en de (portemonnee van) de ruiter. Laat je dan ook goed informeren door je dierenarts en neem altijd contact op met de dierenkliniek bij een vermoeden van staart- en maneneczeem.
De behandeling van zomereczeem
Er is geen behandeling voor SME die de aandoening kan genezen. Er zijn alleen maatregelen bekend die de symptomen verlichten. Je helpt een paard het meeste door de jeuk te verlichten. Een dierenarts kan hiervoor een corticosteroïde voorschrijven. Hier kleven echter nadelen aan. Zo kunnen paarden die hier al gevoelig voor zijn sneller last krijgen van hoefbevangenheid. Je helpt je paard het meeste door maatregelen te treffen die staart- en maneneczeem voorkomen.
Zomereczeem voorkomen
Voorkomen is beter dan genezen is een uitdrukking die bijna wel voor SME uitgevonden kon zijn. Omdat SME niet te behandelen, maar slechts te verlichten is, is het een aandoening die je heel graag moet willen voorkomen. Er zijn verschillende maatregelen die je hiervoor kunt treffen.
- In de eerste plaats wil je voorkomen dat je paard door knutten te grazen wordt genomen. Dit doe je door zoveel mogelijk van het dier te bedekken. Een eczeemdeken is hiervoor speciaal ontworpen en is daarmee ideaal om de knut te stoppen. De eczeemdeken, ook we knutdeken genoemd, bedekt de romp, hals, buik en staartwortel. Soms is het ook verstandig om een kap over het hoofd van het dier te doen. De eczeemdeken wordt momenteel als beste mogelijkheid om zomereczeem tegen te gaan gezien.
- Heb je de mogelijkheid, verplaats je paard dan. Knutten hebben een hekel aan zon en wind. Dit zou dan ook een verklaring kunnen zijn waarom paarden die in de kuststreek gestald zijn, minder last hebben van SME.
- De knut wordt actief, wanneer het schemert. Je kunt ervoor kiezen je paard in de stal te zetten, wanneer het schemert, rond zonsopgang en zonsondergang. Het is geen wondermiddel, zeker niet als je de pech hebt dat knutten de stal hebben weten binnen te dringen, maar het is meer dan de moeite van het proberen waard.
- Je dierenarts kan je helpen aan vliegwerende middelen. Deze middelen worden ook wel gebruikt voor runderen en bevatten pyrethroïden die aanzienlijke verlichting kunnen bieden.
Het is geen gekke gedachte dat je overweegt om alles maar uit de weide te halen, zodat er niets overblijft. Hiermee los je de kwaal niet op, want je paard blijft enorme jeuk houden. Het beste is dan dat je contact zoekt met de dierenarts.
