Paarden zijn van nature vluchtdieren. Ze letten continu op wat er om ze heen gebeurt en bij enige dreiging zullen ze direct reageren. Vroeger, toen de meeste paarden nog in het wild leefden, was de vachtkleur van paarden hierop aangepast. De vachtkleuren had als doel het dier te camoufleren, zodat het paard minder snel zou opvallen voor vijanden en andere dreigingen. Alleen Przewalski-paarden hebben deze oorspronkelijke kleuren nog. De vachtkleuren van de huidige paardenrassen zijn allen terug te leiden naar de drie basiskleuren. Op de basiskleuren zijn allerlei variaties in de vorm van verdunnings- en wijzigingsfactoren.
De basiskleuren
Er zijn drie basiskleuren, al zullen er ook mensen zijn die zeggen dat slechts twee van die kleuren een echte basiskleur zijn. De basiskleuren zijn zwart, vos en bruin.
Zwart
Een volledig pikzwart paard is een zeldzaamheid. Toch is het bij deze basis kleur zo dat de staart en manen zwart zijn evenals het overgrote deel van de vacht. Er komen vaak wel lichtere aftekeningen voor bij de benen en het aangezicht. Er zijn zwarte paarden, waarbij de vacht in de zomer een roodachtige gloed krijgt.
De variaties bij de basiskleur zwart zijn:
- Gitzwart
- Vaalzwart
- Koolzwart
Vos
Vos is een roodachtige kleur die net als de twee andere basistinten veel variaties heeft. Ook de manen en de staart hebben deze roodachtige kleur.
De variaties bij de basiskleur vos zijn:
- Lichte vos
- Donkervos, ook wel koffievos, koolvos of brandvos genoemd
- Zweetvos
Bruin
Omdat bruin ontstaat door het augouti-gen in combinatie met de basiskleur zwart, wordt bruin niet door iedereen als basiskleur erkend. Toch zijn alle andere variaties, verdunningskleuren en patronen terug te leiden naar zwart, bruin en vos. Daarom wordt bruin vaak wel als basiskleur genoemd.
De variaties bij de basiskleur bruin zijn:
- Lichtbruin
- Bruin
- Donkerbruin
- Zwartbruin
Verdunningskleuren
De benaming verdunningskleur is een ander woord voor een basiskleur die verdund is. Er zijn vier categorieën van verdunningskleuren te benoemen die in combinatie met een van de basiskleuren en de genen van het paard kunnen zorgen voor een eindeloze hoeveelheid verschillende kleuren. De vier hoofdsoorten verdunningskleuren zijn:
- Crème
- Wildkleur
- Zilver
- Champagne
Crème
Heeft een paard een crèmefactor? Dan zal de basiskleur iets gewijzigd of afgezwakt zijn. De basiskleur kan hierbij wijzigen in:
- Smokey black: moeilijk zichtbaar, maar uit zich vaak in een heel donkerbruine kleur, tegen het zwarte aan.
- Smokey cream: een zwart paard met twee crème genen. Heeft een oranje gloed over de vacht, manen en staart, een roze huid en blauwe ogen.
- Valk: basiskleur bruin met één crème gen. Een heel lichtbruine kleur met zwarte manen en staart.
- Perlino: basiskleur bruin en twee crème genen. Een witte of crèmekleurige vacht, roze huid en blauwe ogen. Rossige manen en staart.
- Palomino: basiskleur vos met één crème gen. De vacht is goudkleurig en staart en manen zijn wit.
- Cremello: basiskleur vos met twee crème genen. Witte of licht crèmekleurige vacht en witte manen.
Wildkleur
Wildkleur wordt ook wel dun genoemd en heeft een lichte basiskleur met een of meerdere primitieve markeringen, zoals de aalstreep over de rug of zebrastrepen op de benen. De aalstreep kan doorlopen tot in de manen, zoals bij de fjord het geval is. Wildkleur komt terug bij alle drie de basiskleuren.
Zilver
Zilver heeft alleen effect op het zwarte pigment en komt niet voor bij de voskleur. Omdat bruin zwart als basiskleur heeft, kan zilver wel bij bruine paarden voorkomen. Soms zie je kleine appelvormen in de vacht die zilverappels worden genoemd.
Champagne
Champagne komt voor bij de basiskleuren vos en zwart. Bij basiskleur vos ontstaat een goudkleurige vacht met manen en staart in dezelfde kleur. De huid is in tegenstelling tot die van een palomino roze met sproeten. Deze variant noemt men gold champagne. Bij basiskleur zwart ontstaat de classic champagne met zwarte manen. Er zijn weinig paarden die echt intens zwart zijn, waardoor de classic champagne een zeldzaamheid is. Uit een bruin paard met het champagne-gen ontstaat de amber champagne variant.
Kleurfactoren
Andere kleurfactoren zijn de schimmel, sooty en mealy.
Schimmel
Een paard wordt nooit met schimmelkleur geboren. Door het schimmel-gen zal de kleur echter steeds verder vergrijzen. Binnen de schimmelkleur zijn er verschillende benamingen, zoals de roodschimmel bij een vos, blauwschimmel bij basiskleur zwart en bruinschimmel bij basiskleur bruin. Verder kennen we de appelschimmel, waarbij er appelvormige vlekjes ontstaan bij het schimmelen en de vliegenschimmel, waarbij de basiskleur in de vorm van kleine puntjes door de schimmelkleur schijnen.
Sooty
Er is sprake van sooty als zwarte haren zich door de vacht van een paard mengen, waardoor de kleur donkerder lijkt. In theorie kan de sooty factor bij alle kleuren voorkomen, maar valt op dat het vooral bij paarden met een verdunningskleur voorkomt.
Mealy
Mealy wordt ook wel meelsnuit of pangare genoemd. Een lichte buik, het uiteinde van de neus en rond de ogen vertonen hierbij een meelkleurige vacht. Paarden met de bruine of voskleur kunnen de mealy-factor hebben.
Witpatronen
Witpatronen komen in verschillende vormen voor, zoals de tobiano, overo, roan en appaloosa.
Tobiano
Tobiano wordt ook wel platenbont genoemd en komt bij alle kleuren voor. Bij tobiano heeft het paard grote witte vlekken die in grootte kunnen variëren.
Overo
Bij overo is er niet een witpatroon, het is een verzamelnaam van verschillende witpatronen. Er zijn verschillende uitingen van overo, die worden onderverdeeld in sabino (onscherpe en onbegrensde witte vlekken), frame overo (een grilliger patroon dan de tobiano) en de spashed white (witte vlekken aan de onderzijde van het dier en op het hoofd).
Roan
Bij roan zijn witte haren verspreid door de vacht op de romp. De originele basiskleur van het paard zal je altijd op de overige lichaamsdelen terugzien. Roan komt bij alle basiskleuren voor.
Appaloosa
De appaloosa heeft een witpatroon waar de basis kleur als stippen doorheen komen. Afhankelijk van de hoeveelheid stippen wordt appaloosa onderverdeeld in
- Few spot
- Snowcap
- Leopard (panterbont)
- Varnish (marmerbont)
- Blanket (schabrakbont)
- Snowflake (sneeuwvlokkenbont)
- Frost (rijp)
